การปฏิบัติตัวเมื่อได้รับเคมีบำบัด

ยาเคมีบำบัดมีผลกำจัดเซลล์มะเร็ง แต่ก็มีผลข้างเคียงกับเซลล์ทั่วร่างกายเช่นกัน สูตรยาเคมีบำบัดอาจประกอบไปด้วยยาชนิดเดียวหรือหลายชนิด ทั้งนี้ขึ้นกับเป้าหมายการรักษาและการประเมินผู้ป่วยโดยแพทย์ การให้ยาเคมีบำบัดมักจะให้เป็นรอบ เพื่อกำจัดเซลล์มะเร็งที่มีการแบ่งตัวเป็นระยะต่างๆ ช่วงเวลาพักระหว่างรอบทำให้ร่างกายได้ฟื้นตัวจากผลข้างเคียง

ยาเคมีบำบัดที่ใช้ในโรคมะเร็งลำไส้และผลข้างเคียงที่พบบ่อย

5-Fluorouracil
  ผลข้างเคียงที่พบบ่อย : คลื่นไส้ อาเจียน  ท้องเสีย เจ็บปากเจ็บคอ เล็บสีคล้ำ ผิวไวต่อแสงแดด เม็ดเลือดต่ำ
  ผลข้างเคียงที่พบได้บ้าง : ผมร่วงมากขึ้น

Capecitabine
  ผลข้างเคียงที่พบบ่อย : คล้ายกับ 5-Fluroruracil แต่จะพบภาวะมือเท้าอักเสบได้มากกว่า

Oxaliplatin
  ผลข้างเคียงที่พบบ่อย : มือเท้าชา คลื่นไส้ อาเจียน  ท้องเสีย เม็ดเลือดต่ำ
  ผลข้างเคียงที่พบได้บ้าง : เจ็บปาก ผื่นแพ้

Irinotecan
  ผลข้างเคียงที่พบบ่อย : คลื่นไส้ อาเจียน  ท้องเสีย ผมร่วง เม็ดเลือดต่ำ
  ผลข้างเคียงที่พบได้บ้าง : เจ็บปาก ผื่นคัน

การดูแลตนเองในช่วงที่ได้รับยาเคมีบำบัด

การป้องกันการติดเชื้อ

โรคมะเร็งอาจทำให้ระบบภูมิคุ้มกันของร่างกายเปลี่ยนแปลง ประกอบกับการได้ยาเคมีบำบัด ทำให้ผู้ป่วยมีความเสี่ยงเพิ่มขึ้นที่จะติดเชื้อ

• ล้างมือด้วยสบู่และน้ำสะอาด หรือพกแอลกอฮอล์ล้างมือหากต้องเดินทาง ล้างมือทุกครั้งก่อนรับประทานอาหาร หลังเข้าห้องน้ำหรือสัมผัสสารคัดหลั่งเช่น ไอหรือจาม
• หลังขับถ่ายปัสสาวะหรืออุจจาระ ให้ใช้กระดาษชำระซับให้แห้งสะอาด
• หลีกเลี่ยงการอยู่ใกล้ชิดกับคนที่เป็นไข้หรือมีการติดเชื้ออื่น
• หลีกเลี่ยงการสัมผัสสัตว์ ทั้งนี้รวมถึงสัตว์เลี้ยงด้วย
• หลีกเลี่ยงการอยู่ในที่แออัดเป็นเวลานานๆ
• แปรงฟันสม่ำเสมอด้วยแปรงสีฟันชนิดขนแปรงนุ่ม หลีกเลี่ยงน้ำยาบ้วนปากชนิดผสมแอลกอฮอล์
• หากต้องโกนหนวดหรือเส้นขน แนะนำให้ใช้เครื่องโกนไฟฟ้าเนื่องจากมีโอกาสบาดน้อยกว่าใบมีดโกน

ท้องผูก

• รับประทานอาหารที่มีกากใย เช่น ผักผลไม้ ข้าวกล้อง
• ดื่มน้ำมากๆ เพิ่มการดื่มน้ำผลไม้ เช่น น้ำส้ม น้ำมะนาว น้ำตะไคร้ น้ำลูกพรุน
• ออกกำลังกายเบาๆเคลื่อนไหวร่างกายเพื่อกระตุ้นระบบขับถ่าย

ท้องเสีย

• รับประทานอาหารปรุงสุก สะอาด ควรเป็นอาหารอ่อนๆย่อยง่าย เช่น ข้าวต้ม โจ๊ก ไข่ มึนนึ่ง
• หลีกเลี่ยงอาหารรสจัด อาหารมัน อาหารที่กากใยสูง
• ดื่มน้ำมากๆ อาจดื่มเกลือแร่ หรือน้ำชาจีนทดแทน
• หากมีการถ่ายท้องมากจนอ่อนเพลีย มีเลือดออก มีไข้สูง ปวดท้อง ควรรีบปรึกษาแพทย์

คลื่นไส้อาเจียน

• รับประทานอาหารอ่อนๆย่อยง่าย อาจแบ่งทานเป็นมื้อเล็กๆหลายมื้อ
• ดื่มน้ำสะอาด น้ำผลไม้ แบบเย็นหรืออุณหภูมิห้อง โดยใช้หลอดดูดจะทำให้ลดการคลื่นไส้
• แปรงฟันหรือบ้วนปากทุกครั้งหลังมื้ออาหาร
• ปรึกษาแพทย์เพื่อขอยาแก้คลื่นไส้ อาเจียน

เจ็บปากเจ็บคอ

• รับประทานอาหารอ่อน กลืนง่าย อาจใช้หลอดดูดช่วย
• หลีกเลี่ยงอาหารรสเปรี้ยว เช่น ยำ ส้ม มะนาว หลีกเลี่ยงน้ำอัดลม โซดา
• อมน้ำแข็ง ทานไอศกรีม เพราะความเย็นจะช่วยบรรเทาอาการได้
• แปรงฟันด้วยแปรงขนนุ่มทุกครั้งหลังมื้ออาหาร ระหว่างวันบ้วนปากด้วยน้ำเกลือบ่อยๆ ไม่แนะนำให้ใช้น้ำยาบ้วนปากที่มีส่วนผสมของแอลกอฮอล์เพราะจะทำให้แสบปาก
• ใช้วาสลีน สีผึ้ง หรือลิปมันทาริมฝีปากให้ชุ่มชื้น

อาการมือเท้าชาอันเกิดจากเส้นประสาทอักเสบจากยาเคมีบำบัด

• หลีกเลี่ยงอุณหภูมิที่เย็นจัด หรือร้อนจัดเกินไป เช่น สวมถุงมือ ถุงเท้า
• หากเป็นโรคเบาหวานร่วมด้วย การควบคุมระดับน้ำตาลให้อยู่ในเกณฑ์จะช่วยลดอัตราของเส้นประสาทเสื่อมได้
• หลีกเลี่ยงการใช้ของมีคมหรือเครื่องมือที่อาจทำให้เกิดบาดแผล
• หมั่นตรวจดูมือและเท้าไม่ให้มีบาดแผล ให้ผู้อื่นช่วยตัดเล็บให้

ฝ่ามือฝ่าเท้าแดง เจ็บ ดำคล้ำ

• ประคบเย็นที่ฝ่ามือฝ่าเท้า
• ใช้ครีมหรือโลชั่นเพื่อเพิ่มความชุ่มชื้นแก่ผิวหนัง
• หลีกเลี่ยงอุณหภูมิที่เย็นจัด หรือร้อนจัดเกินไป หลีกเลี่ยงการโดนแสงแดดจัด เช่น สวมถุงมือ ถุงเท้าเมื่อออกนอกบ้าน

ผมร่วง

• ตัดผมสั้น เนื่องจากดูแลง่าย
• ใช้แชมพูสูตรอ่อนโยน เช่น แชมพูเด็ก
• หากใช้ไดร์เป่าผม เลือกใช้ลมธรรมดา ไม่ใช้ลมร้อน
• หากหนังศีรษะแห้งคัน อาจใส่น้ำมันเพิ่มความชุ่มชื้น
• ไม่ควรดัดหรือย้อมผมในขณะนี้ เนื่องจากสารเคมีอาจระคายเคืองหนังศีรษะได้ แต่สามารถสวมวิก ใส่หมวก หรือใช้ผ้าคลุมผมได้